“Design Thinking” olarak bilinen tasarım odaklı düşünme, sorunları yenilikçi ve yaratıcı bir şekilde çözebilmek için kullanılan bir yöntemdir. Alternatif stratejileri ve çözümleri belirlemede kullanıcıları anlamayı ve gerektiğinde sorunları yeniden tanımlamayı gerektiren yinelemeli bir süreçtir. Tasarım odaklı düşünme ne olduğunu anlayıp kullanmaya başladıktan sonra hayatımızın her alanına uygulamaktan vazgeçemeyeceğiniz bir terim olarak karşımıza çıkıyor.
Bulutfon olarak bizlerde sanal santral ekranlarımızı tasarım odaklı düşünme ile geliştiriyoruz. Bu bağlamda makalemizin sizlerede fayda sağlayacağını umuyoruz.
Tasarım odaklı düşünme (Design Thinking) yönteminin aşamaları
Tasarım odaklı düşünme (design thinking) farklı aşamalarda tanımlanabiliyor. İlk kez 1969 yılında Nobel Ödülü sahibi Herbert Simon tarafından tanımlanmıştır. Farklı kişi ya da kurumlar tarafından tanımlanan tüm varyantlar birbiri ile benzerlik gösterir. Biz bu yazımızda Stanford Üniversitesi’nin d.school olarak da bilinen Hasso-Plattner Tasarım Enstitüsü tarafından önerilen 5 aşamalı modeli ele alacağız.
Aşamalara değinmeden önce tasarım odaklı düşünmenin yinelemeli ve doğrusal olmayan bir süreç olduğunu belirtmekte fayda var. Aşamalar birbirini takip etmek zorunda değildir. Bir Aşamadan herhangi bir diğerine geçişler ve ya geri dönüşler yapılabilir.
Empathize – Empati
Kullanıcı tarafından sorunu anlayabilmek ve tanımlayabilmek için kullanılan aşamadır. Kullanıcı ile görüşmeler yaparak ihtiyacını doğru olarak anlamanıza yardımcı olur.
Define – Tanımlama
Sorunu doğru olarak tanımlamak, çözmekten daha önemlidir. Bu aşamada sorunu tanımlarken asıl ihtiyacı anlamaya çalışın.
Ideate – Fikir Oluşturma
Tanımlanan sorun üzerinde fikirler oluşturun. Ortaya çıkan fikirleri tartışın ve fikirleri yargılamadan değerlendirmeye alın. Tanımlanan her sorunun sabit bir çözümü olmayabilir, ortaya birden fazla fikir çıkabilir. Tasarım odaklı düşünme yönteminin en önemli aşamalarından biridir. Burada fikirleri toplarken sınırlarınızı zorlamayı deneyin ve kalıpların dışına çıkın. Tasarım dünyasında “think out of the box” olarak belirtilen bu yaklaşım, sorunları farklı açılardan değerlendirmeyi ve çözüme yönelik yaratıcı farklı fikirler bulabilmenizi kolaylaştırır.
Prototip
Ortaya çıkan fikirlerden çözümler oluşturun. Prototipler kullanıcıya fikrinizi sunmanıza yardımcı olur. Bü aşama için deneyseldir. Bir önceki aşamada oluşturulan ve öncelik verebileceğiniz çözümleri belirledikten sonra test edebililmenizi sağlar. Doğru prototipler ve doğru testler sizi yüklü maliyetlerden kurtarabilir.
Test
Oluşturduğunuz prototipleri kullanıcılar ile paylaşarak test edebilirsiniz. Böylece kullanıcıdan gelen geri bildirimlerin değerlendirilmesi ile bir önceki aşamalardan herhangi birine dönmeniz gerekebilir. Kullanıcılar ile yapacağınız testler size sorunu veya çözümü doğru tanımlayıp tanımlamadığınız hakkında sizi yönlendirecektir.
Tasarım odaklı düşünme (Design Thinking) yöntemine verilebilecek bir kaç örnek vaka
Lincoln Araba Tasarımı
2015 yılında araba markası Lincoln 13.574 otomobili sadece bir butonun yeri nedeniyle geri çağırmak zorunda kaldı. Lincoln tasarımcıları Başlat/Durdur butonunu sürücünün aracı hızlı sürebilmek için kullanması gereken “Sport” anlamına gelen “S” butonunun hemen altına yerleştirmişlerdi. Bazı sürücüler araçlarını yüksek hızda sürerken “S – Sport” butonuna basmak istediler ama gözlerini yoldan ayıramadıkları için istemeden “Start/Stop” butonuna bastılar. Bu nedenle yüksek hızda araç kullanırken istemeden ve aniden araçlarını durdurdular.
Lincoln 13.574 aracı geri çağırdıktan sonra “Start/Stop” butonunu, buton sütununun üstüne taşımak zorunda kaldı. Tasarımcılar “S – Sport” butonuna en uzak yere yerleştirerek sürücülerin yüksek hızda sürerken yanlışlıkla “Start/Stop” tuşuna basarak motoru aniden durdurma olasılıklarını azalttılar.
Three Mile Island (TMI-2) Kazası
Three Mile Island Nükleer Santrali’nde 1979 yılında bir kaza meydana gelmiştir. Nükleer santralin br ünitesinde kısmi reaktör kor erimesi sonucu meydana gelen kaza, 7 seviyeli Uluslararası Nükleer Olay Ölçeğinde 5. seviye olarak sınıflandırılmış en önemli kazalardan biridir. Problem nükleer olmayan ikinci su soğutma sisteminde başlamış ve daha sonra birincil su soğutma sistemindeki bir rahatlatma vanasının sıkışarak açık kalmasıyla büyüyerek devam etmiştir. Vananın açık kaldığı operatörler tarafından anlaşılamamıştır. Kaza sonrası bir çok araştırmacı neden operatörlerin açık vanaya müdahale etmediğinin cevabını bulmaya çalışmıştır.
Araştırmalar sonucunda, operatör odasındaki kullanıcı arayüzlerinin tasarımlarının kötü olması en büyük nedenler arasında gösterilmiş. Vana açık olmasına rağmen kontrol panelinde ışığın yanması vananın kapalı olduğunu gösteriyor gibiydi ve ortada problem yoktu. Aslında durum ışığı vananın durumu hakkında hiç bir bilgi vermiyordu. Vanaya güç verilip verilmediğini gösteriyordu. Bu nedenle operatörler sorunu doğru tespit edememişlerdir.
Sonuç
Tasarım odaklı düşünme (design thinking), sorunların çözümünde çözüm tabanlı yaklaşımınızı sağlar. Ortaya çıkan fikirleri uygulamalı test etmemizi ve çözümü zor görünen sorunlarla mücadele etmemizi sağlar. Tasarım odaklı düşünme, her ne kadar içinde “Tasarım” kelimesi barındırsa da sadece tasarımcıları değil, bir sorunu çözmek ya da değişiklik isteyen herkesin yenilikçi, yaratıcı ve etkili çözümlere ulaşmak için kullanması gereken bir yöntemdir.
Kaynaklar
- https://www.interaction-design.org/
- https://www.researchgate.net/publication/335391703_Visual_Learning_–_A_Year_After_Visual_Learning_Lab_Papers_ed_by_Andras_Benedek_and_Kristof_Nyiri
- https://www.nngroup.com/articles/design-thinking/
- https://designthinking.ideo.com/
- https://www.afad.gov.tr/kbrn/three-mile-island-kazasi
- http://www.nukleer.web.tr/nukleer_kazalar/tmi2.html